Westergas kent een rijke geschiedenis. Het aanzicht van de 17 industriële gebouwen zijn na de sluiting van de Westergasfabriek in 1967 nooit ingrijpend veranderd. Hedendaags worden de fabriekspanden gebruikt als broedplaats voor kunst en cultuur.
Ontstaan 1885
Voor de komst van steenkoolgas verlichtte men hun huizen met kaarsen, vet- of olielampen. Warmte werd gehaald uit hout of turf. Na de komst van het steenkoolgas veranderde langzamerhand de verlichting in Nederland. De straten verlichten met steenkoolgas was daarbij veel goedkoper dan met olie. Hiervoor moesten er wel extra fabrieken worden gebouwd. Daarom gaf Amsterdam op 23 juli 1883 de Londense Imperial Continental Gas Association het alleenrecht om twee gasfabrieken te bouwen in Amsterdam. Dit werden de Wester- en de Oostergasfabriek. Het gas werd in eerste instantie gebruikt voor de stadsverlichting (‘stadsgas’/’lichtgas’) en later voor particulieren en bedrijven.
Pazzani en Gosschalk
De Londense I.C.G.A. stuurde de Oostenrijkse Julius Pazzani (1841-1888) naar Amsterdam om de technische planning van het fabricageproces en van het terrein te regelen. Pazzani voerde met succes alle moeilijke en delicate onderhandelingen uit die nodig waren om een stad van 400.000 inwoners opnieuw te bevoorraden. Er was namelijk nogal wat vijandigheid vanuit het oude gasbelang.
Het ontwerp van de gebouwen komt van de Amsterdamse architect Isaac Gosschalk (1838-1907). De stijl van Gosschalk werd al snel bekend als Hollandsche Neorenaissance. De gebouwen op het terrein werden zonder te veel uitspattingen ontworpen in tegenstelling tot bijvoorbeeld het Rijksmuseum, geopend in datzelfde jaar (1885). De fabrieken moesten vooral geschikt zijn voor wat ze moesten doen; de machines huisvesten. Gosschalk zei over zijn stijl het volgende: ‘een gebouw heeft stijl als het een karakter heeft, als het uitdrukt wat het is, mits het dat doet op een schoone wijze’.
Uitbreiding en sluiting 1898-1967
De Wester- en Oostergasfabriek werden overgenomen door de Gemeente Amsterdam op 10 augustus 1898. In de eerste jaren hierna steeg de productie en kwamen er belangrijke vernieuwingen en uitbreidingen zoals de bouw van een gashouder in 1903 van 100.000m3 op de Westergasfabriek. In 1904 werd hier ook een watergasfabriek, later bekend als het transformatorhuis, gebouwd. Het grote voordeel van een watergasinstallatie is dat het in korte tijd snel kan produceren. Vooral bij plotselinge koude momenten in Amsterdam was dat een fijn gegeven.
In de jaren 60 van de vorige eeuw nam de gasproductie af, omdat de gemeente het gas bij de Hoogovens in IJmuiden haalde. Toen in 1963 de aardgasbel in Slochteren werd ontdekt, nam de productie in de gasfabrieken snel af. In 1967 stopte de gasproductie hier volledig.
Culturele ondernemers en kunstenaars ontdekken het terrein 1992
Na het sluiten bleef een zwaar vervuild terrein achter. De jarenlange gasproductie had zijn tol geëist. Een nieuwe bestemming bleek een moeilijke opgave. Er was verontreiniging, maar er bleken ook bijzondere ecologische omstandigheden te zijn.
Eerst gebruikte Gemeentelijk Energie Bedrijf het terrein als opslag- en werkplaats. Alle gebouwen die niet als opslag gebruikt konden worden, werden gesloopt. In de jaren 60 was de waardering voor het industrieel erfgoed nog niet zo groot. Vanaf het begin van de jaren negentig, toen de G.E.B. definitief het terrein verliet, ontdekten avontuurlijke ondernemers en kunstenaars de creatieve energie en peilloze mogelijkheden van deze unieke locatie. Meer en meer culturele activiteiten kwamen tot leven op het vergeten terrein. Een nieuw begin, met cultuur als drijvende kracht, het idee voor het cultuurpark van nu werd in deze tijd neergezet.
Herontwikkeling 2003
Vanaf 2003 geeft het terrein opnieuw licht en energie. De grond is gesaneerd en een prachtig park is aangelegd. Creatieve ondernemers zitten in de gerenoveerde, historische gebouwen en talloze evenementen en festivals zijn er neergestreken.
2018
Het verleden bracht ons naar waar we nu zijn, het heden en de toekomst bepalen wij. Met duurzaamheid, cultuur, ontspanning en creativiteit hoog in het vaandel. In 2018 zijn de gebouwen van de Westergasfabriek veranderd van naam in Westergas. Hetzelfde terrein, nieuwe energie: het Cultuurdorp van Amsterdam.
